Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP; ang. Extended Producer Responsibility, EPR) to koncepcja środowiskowa oraz prawna, która zakłada, że producenci ponoszą odpowiedzialność za cały cykl życia swoich produktów – od etapu projektowania, przez użytkowanie, aż po końcowe zagospodarowanie odpadów. Celem EPR jest zmniejszenie negatywnego wpływu produktów na środowisko, zwłaszcza w zakresie gospodarki odpadami.
Co to jest rozszerzona odpowiedzialność producenta?
Co to jest rozszerzona odpowiedzialność producenta? Dowiedz się więcej na ten temat. (ROP) Rozszerzona odpowiedzialność producenta w praktyce oznacza, że producenci muszą nie tylko tworzyć produkty w sposób bardziej zrównoważony, ale także finansować i organizować systemy zbiórki oraz recyklingu odpadów powstałych z ich produktów. Odpowiedzialność ta obejmuje m.in. wprowadzenie ekologicznego projektowania, redukcję użycia szkodliwych materiałów oraz zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych. EPR ma kluczowe znaczenie w osiąganiu celów związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym. Umożliwia lepsze wykorzystanie zasobów, minimalizuje ilość odpadów trafiających na składowiska i przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Wdrażanie tej koncepcji to odpowiedź na rosnące wyzwania związane z zanieczyszczeniem środowiska, zmianami klimatycznymi oraz potrzebą efektywnego zarządzania zasobami.
Rozszerzona odpowiedzialność producenta: od kiedy obowiązuje?
Koncepcja rozszerzonej odpowiedzialności producenta po raz pierwszy została formalnie wprowadzona w latach 90. XX wieku, głównie w krajach Europy Zachodniej i Skandynawii. Z biegiem czasu stała się integralną częścią polityki środowiskowej Unii Europejskiej (UE).
W Polsce idea EPR zyskała na znaczeniu po przystąpieniu do UE w 2004 roku, kiedy nasz kraj zobowiązał się dostosować krajowe przepisy do unijnego prawa ochrony środowiska.
Producenci są zobowiązani do ponoszenia kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów powstałych z ich produktów. Kolejne zmiany w przepisach oraz nowe wytyczne unijne nakładają na przedsiębiorców coraz większe wymagania, w tym konieczność raportowania ilości wprowadzanych na rynek opakowań oraz realizowania określonych poziomów recyklingu.
Warto podkreślić, że obowiązek EPR ewoluuje, a jego pełne wdrożenie w Polsce wymaga jeszcze szeregu działań legislacyjnych oraz organizacyjnych.
Rozszerzona odpowiedzialność producenta: dyrektywa
Rozszerzona odpowiedzialność producenta – od kiedy? Podstawą prawną wprowadzenia rozszerzonej odpowiedzialności producenta na terenie Unii Europejskiej jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (rozszerzona odpowiedzialność producenta dyrektywa) w sprawie odpadów. Dyrektywa ta ustanawia ogólne ramy prawne dotyczące gospodarowania odpadami i promuje zasady hierarchii postępowania z odpadami, zgodnie z którą priorytet mają zapobieganie ich powstawaniu, przygotowanie do ponownego użycia oraz recykling.
Rozszerzona odpowiedzialność producenta a ustawa
Polska dostosowuje swoje przepisy do unijnych wytycznych w ramach ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Ustawa ta określa obowiązki producentów, w tym m.in.:
- Ponoszenie opłat za wprowadzanie na rynek produktów w opakowaniach.
- Organizowanie systemów zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych.
- Realizację minimalnych poziomów recyklingu.
W ostatnich latach trwają prace nad nowelizacją ustawy, która ma jeszcze bardziej zbliżyć polskie przepisy do wymogów unijnych. Planowane zmiany zakładają m.in. wprowadzenie obowiązku pełnego pokrycia kosztów zagospodarowania odpadów przez producentów, zwiększenie roli organizacji odzysku oraz wzmocnienie mechanizmów kontrolnych. Hasło rozszerzona odpowiedzialność producenta ustawa niesie ze sobą coraz więcej artykułów w sieci, ze względu na wprowadzane zmiany.
Rozszerzona odpowiedzialność producenta w Słowacji, Czechach i Niemczech
Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) nakłada na producentów obowiązek finansowania systemów zbierania i recyklingu odpadów oraz wspiera ekoprojektowanie, które ułatwia ponowne przetwarzanie produktów i minimalizuje negatywny wpływ opakowań na środowisko. W przypadku sprzętu elektrycznego i elektronicznego oznacza to również konieczność zapewnienia możliwości naprawy urządzeń.
W krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, funkcjonują rejestry firm wprowadzających na rynek opakowania, sprzęt, baterie i inne produkty. Grupa ASEKOL realizuje te obowiązki w Polsce, Czechach, Słowacji i Niemczech, a także wspiera działania w pozostałych krajach Europy. Poniżej omawiamy szczegóły regulacji ROP obowiązujących w Słowacji, Czechach i Niemczech.
ROP na Słowacji
Na Słowacji firmy wprowadzające produkty na rynek muszą zarejestrować się w rejestrze ISOH przed rozpoczęciem działalności. Jeśli firma nie ma siedziby w kraju, rejestracja odbywa się poprzez autoryzowanego przedstawiciela (AR), który zawiera umowę z organizacją odpowiedzialności producenta i przeprowadza rejestrację.
Obowiązek rejestracji dotyczy podmiotów, które wprowadzają na rynek słowacki m.in.:
- opakowania,
- sprzęt elektryczny i elektroniczny,
- baterie i akumulatory,
- pojazdy,
- opony,
- produkty nieopakowaniowe (np. wyrobów z papieru, plastiku, szkła).
Brak rejestracji grozi karą od 1200 do 120 000 euro. Proces trwa zwykle 4–6 tygodni, pod warunkiem zebrania wymaganych danych i dokumentów. Firmy wprowadzające mniej niż 100 kg produktów mogą korzystać z uproszczonego systemu rozliczania, ale nadal muszą dokonać rejestracji i składać raporty do 28 lutego.
ROP w Czechach
W Czechach obowiązek wynikający z ROP obejmuje podobne produkty jak w Polsce: opakowania, sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory, opony oraz pojazdy. Regulacje te opisano w dwóch ustawach: o opakowaniach (Dz. 477/2001) oraz o produktach wycofanych z eksploatacji (Dz. 542/2020).
Rejestracja i raportowanie są obowiązkowe dla firm wprowadzających produkty na rynek, z wyjątkiem podmiotów, które:
- wprowadzają mniej niż 300 kg opakowań rocznie,
- osiągają roczny obrót poniżej 25 mln koron czeskich (~4,3 mln zł).
Mimo tych zwolnień, firmy sprzedające sprzęt elektroniczny bezpośrednio konsumentom (B2C) muszą się zarejestrować niezależnie od skali działalności.
Obowiązek odbioru odpadów można realizować:
- Samodzielnie,
- Poprzez inny podmiot w łańcuchu dystrybucji,
- Zawierając umowę z autoryzowaną firmą, np. EKO KOM a.s. (odpady opakowaniowe) lub ASEKOL CZ/RETELA s.r.o. (sprzęt i baterie).
Podmioty wprowadzające na rynek opakowania lub produkty w opakowaniach muszą zgłosić się do rejestru podmiotów zobowiązanych do odzysku odpadów opakowaniowych w ciągu 60 dni od momentu powstania tego obowiązku (dla porównania, w Polsce termin ten wynosi 30 dni przed rozpoczęciem działalności). Producenci mają możliwość przejęcia obowiązków swoich czeskich dystrybutorów, co pozwala im realizować wymogi ROP bez konieczności posiadania siedziby w Czechach.
ROP w Niemczech
Niemiecki rynek jest jednym z najbardziej wymagających pod względem obowiązków wynikających z ROP. Rejestracja w rejestrze EAR, wymagana przed rozpoczęciem sprzedaży, trwa około 3 miesięcy. Od 1 stycznia ASEKOL DE GmbH wspiera firmy w rejestracji i realizacji obowiązków na rynku niemieckim.
Obowiązek rejestracji w EAR dotyczy:
- producentów i importerów sprzętu elektrycznego (zarówno B2C, jak i B2B),
- dystrybutorów sprzedających niezarejestrowane produkty,
- platform e-commerce, które od 1 lipca 2023 muszą weryfikować rejestrację sprzedawców.
Firmy spoza Niemiec muszą ustanowić autoryzowanego przedstawiciela. Rejestracja w EAR obejmuje wszystkie marki i kategorie urządzeń, a numer WEEE powinien znaleźć się na fakturach i stronach internetowych (dotyczy to także opakowań rejestrowanych w systemie LUCID).
Rejestracja w LUCID wymagana jest dla:
- podmiotów wprowadzających opakowania na rynek po raz pierwszy do klientów detalicznych; w przypadku sprzedaży do dystrybutorów o konieczności rejestracji decyduje Incotersmy,
- podmiotów wprowadzających opakowania transportowe oraz opakowania wyjęte z opłaty produktowej w systemie dualnym od 1 lipca 2022 r.
Wymogi dotyczące baterii będą zaostrzone w związku z nowymi przepisami UE.
Podsumowanie
Rozszerzona odpowiedzialność producenta 2024 to jedno z kluczowych narzędzi w walce z problemami środowiskowymi. Zrównoważony rozwój staje się obecnie coraz istotniejszym aspektem codziennego życia. W związku z nim coraz częściej mierzony jest ślad węglowy oraz powstała specjalna dyrektywa plastikowa. Należy zaznaczyć, że wdrażanie EPR w Polsce wymaga dalszych działań legislacyjnych oraz współpracy pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym.
Dzięki EPR możliwe jest osiągnięcie bardziej zrównoważonego modelu gospodarczego, który sprzyja redukcji odpadów, efektywnemu wykorzystaniu zasobów i ochronie środowiska. To jednak nie tylko wyzwanie, ale i szansa dla przedsiębiorców, aby wprowadzać innowacyjne rozwiązania, które odpowiadają na potrzeby współczesnych konsumentów i rosnące wymogi regulacyjne.
