Gospodarowanie odpadami opakowaniowymi ma ogromne znaczenie dla firm. Stworzenie odpowiedniego systemu zarządzania nimi zapewnia zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ponadto istotna jest ustawa opakowaniowa, która określa wymogi wobec przedsiębiorców. Warto znać najważniejsze informacje na jej temat.
Co to jest opakowanie?
Najpierw odpowiedzmy, co to jest opakowanie. W ogólnym rozumieniu jest to wytwór o określonej konstrukcji, którego celem jest zabezpieczenie towaru lub otoczenia w trakcie transportu bądź też przechowywania. Pełni on nierzadko także funkcję narzędzia marketingowego.
Z punktu widzenia logistyki oraz transportu funkcje opakowań są następujące:
- ochronna,
- magazynowa,
- transportowa,
- kompletacyjna,
- informacyjna,
- recyklingowa,
- klasyczna.
Warto też zapoznać się z tym, czym jest opakowanie w świetle polskich przepisów prawnych.
Definicja opakowania: ustawa (Dz.U.2024.927)
Jaka jest definicja opakowania? Ustawa jasno o tym mówi. W Dzienniku Ustaw pojęcie opakowania zostało określone jako wyrób (w tym wyrób bezzwrotny) wykonany z jakiegokolwiek materiału, który jest przeznaczony do:
- przechowywania,
- przewozu,
- prezentacji,
- dostarczania produktów (od surowców do towarów przetworzonych).
Opakowaniem nazywa się więc wyrób, który spełnia funkcje opakowania. Z wyłączeniem wyrobu, którego każdy element jest przeznaczony do wspólnego użycia, spożycia lub usunięcia.
Rodzaje opakowań
Jakie są rodzaje opakowań? Ustawa mówi o następujących wariantach:
- jednostkowe,
- zbiorcze,
- transportowe.
Jednostkowa to opakowania spotykane w sklepach i punktach handlu detalicznego. Ich celem jest przekazanie produktu użytkownikowi w miejsce zakupu. Przykładem może być woda w butelce PET.
Opakowania zbiorcze są to opakowanie zbierające opakowania jednostkowe. Przykładem może być opakowanie foliowe, w którym umieszcza się 6 butelek PET. Tego typu produkt może być przekazywany użytkownikowi lub wykorzystywany do zaopatrywania. Da się go łatwo zdjąć, nie naruszając stanu zawartości.
Opakowanie transportowe natomiast przeznaczone jest do transportu opakowań jednostkowych bądź też zbiorczych. W taki sposób, aby uniemożliwić uszkodzenie produktu. To na przykład palety drewniane.
Rodzaje opakowań a Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 roku
Istnieje także podział ze względu na zastosowany materiał. Definiuje go Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
Wprowadziła ona obowiązek recyklingu dla następujących frakcji opakowaniowych:
- tworzywa sztuczne (sprawdź też, czym jest dyrektywa plastikowa),
- stal (także blacha stalowa),
- aluminium,
- papier oraz tektura,
- drewno,
- szkło,
- opakowania wielomateriałowe.
Powyżej przedstawiliśmy odpowiedź, która pasuje do hasła „co to opakowanie” oraz „czym są rodzaje opakowań”. Definicja wyjaśnia temat wyczerpująco. Czym natomiast są odpady opakowaniowe?
Czym są odpady opakowaniowe w świetle prawa?
Odpadami opakowaniowymi są wszystkie opakowania (także opakowania wielokrotnego użytku) wycofane z ponownego użytku. Z wyjątkiem odpadów, które powstają w procesie produkcji opakowań.
Zarówno opakowania, jak i odpady opakowaniowe są źródłem cennych surowców oraz energii i pieniędzy. Ponad 95% towarów, które są wytwarzane na świecie, wymaga opakowań. Większość z nich to domowe śmieci.
Coraz częściej opakowania wielu produktów składają się z różnych materiałów. Stają się tym samym trudne do przetworzenia. Aby wykorzystać z nich energię, konieczne jest wcześniejsze zebranie ich z rynku oraz przetworzenie.
Czym są zmieszane odpady opakowaniowe?
Zmieszane odpady opakowaniowe to odpady, które nie zostały wcześniej posortowane na odrębne materiały. To często pozostałości, które zalegają w magazynach, sklepach i innych miejscach. Zmieszane odpady opakowaniowe oznaczone są kodem zgodnym z katalogiem odpadów: 15 01 06.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
Ustawa o opakowaniach z dnia 21.11.2024 roku nawiązuje do ustawy z dnia 13 czerwca 2013 roku. Zmienia ona przepisy związane z gospodarką opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, wprowadzając modyfikacje systemu kaucyjnego, nowe obowiązki dla podmiotów gospodarczych oraz zmiany w przepisach podatkowych.
Pojawiła się w niej definicja „nieodebranej kaucji”. Wprowadzono również pojęcie różnicy między kaucją pobraną oraz zwróconą. Ustalono też datę uruchomienia systemu kaucyjnego. Nie wcześniej niż 1 października 2025 roku.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych wyznacza także zmiany w dokumentacji odpadowej. Odpady z systemu kaucyjnego uznano za pochodzące z gospodarstw domowych. Niektóre produkty zwolniono natomiast z systemu kaucyjnego. Na przykład mleko, jogurty i inne napoje mleczne nie podlegają temu obowiązkowi.
Ustawa opakowaniowa mówi też o tym, że zbierający odpady opakowaniowe z systemu kaucyjnego muszą mieć zawarte umowy ze specjalnymi podmiotami. Istnieją też nowe kary. Zbieranie odpadów bez umowy podlega karze grzywnie, a nawet aresztu. Do 31 grudnia wydłużono natomiast możliwość wykorzystania opakowań bez oznakowania kaucyjnego.
Jak zarządzać odpadami opakowaniowymi?
Unia Europejska oraz polskie prawo promują następujące działania w zarządzaniu odpadami:
- minimalizacja,
- ponowne użycie,
- recykling,
- inne metody odzysku,
- unieszkodliwienie.
Minimalizacja użycia opakowań to na przykład ograniczenie plastiku. Ponowne użycie to wdrożenie wytworów wielokrotnego użytku. Recykling z kolei to proces, który polega na powtórnym wykorzystaniu odpadów do wytworzenia nowego produktu. Inne metody odzysku to na przykład odzysk energii z odpadów. W sytuacji, gdy nie ma możliwości przetworzenia odpadów, priorytetem jest ich unieszkodliwienie.
Odpady opakowaniowe należy zbierać i selektywnie magazynować. Zgodnie z wymogami, które wynikają ze sposobu ich późniejszego wykorzystania lub unieszkodliwiania.
Sposób magazynowania musi zapewniać:
- ochronę środowiska przed negatywnym oddziaływaniem magazynowanych odpadów,
- przestrzeganie wymagań: ochrony przeciwpożarowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Skoro przedstawiliśmy już informacje na temat tego, co jest opakowaniem i co mówią na temat odpadów opakowaniowych polskie przepisy, warto poznać także prawo unijne.
Przepisy Unii Europejskiej z zakresu odpadów opakowaniowych
Prawidłowe postępowanie z odpadami jest istotne zarówno ze względu na polską ustawę o opakowaniach, jak i prawo UE. Przepisy Unii Europejskiej także bowiem dokładnie regulują tę kwestię.
Na przykład rozporządzenie PPWR wchodzi w życie 11 lutego 2025 roku. To dokument, który jeszcze bardziej harmonizuje przepisy krajowe. Regulacje pierwotnie zostały zawarte w dokumencie PPWD. Rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych PPWR pojawia się w miejsce poprzedniego dokumentu.
PPWR ustanawia nowy zestaw wymagań zgodnych z europejskimi przepisami dotyczącymi odpadów, które obejmują cały cykl życia opakowania – od projektu produktu po utylizację odpadów.
Nowe zasady obejmują w tym przypadku:
- ograniczenia dotyczące niektórych jednorazowych tworzyw sztucznych,
- minimalizowanie wagi i objętości opakowań oraz unikanie niepotrzebnych opakowań,
- obowiązek, aby firmy oferujące jedzenie na wynos dawały klientom możliwość przynoszenia własnych opakowań bez dodatkowych kosztów,
- minimalizowanie substancji budzących obawy (między innymi ograniczenia dot. opakowań, które zawierają substancje perfluoroalkilowe i polifluorowane (PFA
Oczekuje się, że do 2030 r. dzięki tym działaniom znacznie zmniejszy się emisja gazów cieplarnianych i zużycie wody, a jednocześnie zostaną ograniczone negatywne skutki opakowań i odpadów opakowaniowych dla środowiska i zdrowia ludzi. W kontekście przepisów unijnych warto sprawdzić też, czym jest rozszerzona odpowiedzialność producenta.
